WYSTRÓJ RZEŹBIARSKI KOŚCIOŁA KLASZTORNEGO W TRZEBNICY

19

19. Trzebnica, kościół klasztorny, lapidarium, torsa

rolę odegrała przy fundacji trzebnickiej Jadwiga z potężnego rodu Andechs-Meran, małżonka śląskiego Piasta,
Henryka Brodatego. Późniejsza święta była „spiritus movens" klasztoru w budowie. Nie bez powodu przesła-
nia ona w hagiograficznej legendzie swego książęcego małżonka. Fundacje pary książęcej miały potwierdzać
roszczenia Henryka do korony królestwa polskiego, cel nie osiągnięty tylko w wyniku fatum, jakie zawisło nad
Brodatym i jego synem, Henrykiem Pobożnym, poległym na legnickich polach. Europejskie horyzonty rodzin-
ne pozwoliły Jadwidze na osiągnięcie w fundacj; trzebnickiej artystycznego wyrazu i poziomu adekwatnego
do ambicji śląskiego dynasty. Spokrewniona z królami Francji i Węgier miała oparcie w osobie brata Eckber-
ta, arcybiskupa Bambergu, ówczesnej głowy rodziny merańskiej. Jego bezpośrednie zaangażowanie w funda-
cję trzebnicką potwierdzają bezsprzecznie źródła. Dnia 14 VII 1203 r. podpisuje Eckbert wraz ze swym
stryjem Popponem, prepozytem katedry bamberskiej, akt fundacyjny klasztoru w Trzebnicy37. Obaj mieli
zobaczyć Trzebnicę powtórnie; Poppo w roku 1220, Eckbert około roku 123438. Z bamberskiego opactwa św.
Teodora pochodził pierwszy konwent, któremu przewodziła Petrussa, niegdyś wychowawczyni księżnej39.
Z bamberską wreszcie tradycją być może wiąże się dosyć niezwykły szczegół kościoła klasztornego - a mia-
nowicie studzienka z wodą źródlaną w krypcie. Podobna studnia znajduje się w krypcie pod chórem św.
Jerzego katedry w Bambergu. „Katedralne" rysy sanktuarium trzebnickiego wynikają z zamiaru nadania mu
funkcji mauzoleum tej gałęzi Piastów śląskich. Owa funkcja tłumaczy odejście od architektonicznego progra-
mu kościoła cysterskiego wraz z surowym jego etosem, którego zaprzeczeniem była rzeźba figuralna. Jej
obfitość i poziom są zasługą warsztatu katedralnego z Bamberga. Na przykładzie Trzebnicy ujawnia się
znaczenie tego warsztatu, który równocześnie oddziaływał na Węgry. W sposób spektakularny uwidacznia się
zatem rola związków dynastycznych przy transferze prestiżowych modeli sztuki.

,7 W. Hausler, Urkundenbuch, Nr 9, s. 22.

j8 Na obecność Poppona w Trzebnicy w 1220 r. i Eckberta ok. 1234 r. zwrócił moją uwagę profesor Gerd Zimmermann
z Uniwersytetu w Bambergu. Jest on mianowicie w posiadaniu źródłowego potwierdzenia tych bytności.
39 Schlesische Regesten, Nr 92, s. 9.